Jak obsługiwać klawiaturę ZX Spectrum - zaczynamy!

Aby w pełni posługiwać się ZX Spectrum, musisz najpierw nauczyć się posługiwać w pełni jego klawiaturą. Ja posiadam klawiaturę odpowiadającą tej oryginalnej z ZX Spectrum 48. 

 

 

Jej twórcą jest Rick Dickinson (1957-2018) projektant, twórca wzorów użytkowych w tym komputerów ZX80, ZX81 w tym właśnie gumowej klawiatury ZX Spectrum.

 

Klawiatura ZX to 40 klawiszy w standardzie QWERTY. Do większości klawiszy przypisano więcej niż jedną funkcję. Klawisze w górnym rzędzie od 1 do 0 mają ich nawet 6. Pozostałe w trzech rzędach mają klawisze z 5 funkcjami.

 

Wyjątek stanowią klawisze ENTER, BREAK SPACE, CAPS SHIFT (CS) oraz SYMBOL SHIFT (SS). Są to klawisze o jednej funkcji i często są nazywane klawiszami specjalnymi.

 

Klawiaturą zarządza układ ULA (ang. Uncommited Logic Array) obsługujący układ wejść i wyjść.

 

Po włączeniu komputera na ekranie wyświetla się napis firmowy oprogramowania systemowego zawierającego interpreter języka Basic stworzonego przez brytyjskiego informatyka i matematyka Stevena Vickers'a.

 

 

Na dole ekranu zazwyczaj widnieje napis firmowy © 1982 Sinclair Research Ltd - co znaczy, że komputer jest gotowy do pracy w trybie 16/48. Dla ZX Spectrum 128 zobaczysz napis  ©1986 Sinclair Research Ltd. Sinclair Research Ltd - to nazwa brytyjskiej firmy, której dziełem jest ZX Spectrum. Następnie prawa do komputera i oprogramowania zostały sprzedane firmie Amstrad.

 

Klawiatura w tym momencie działa w tak zwanym trybie keyword co skutkuje tym, że po wciśnięciu np. klawisza J - pojawi się komenda Basic - LOAD i automatycznie komputer przejdzie w tryb klawiatury letters - umożliwiający pisanie małych liter i cyfr za pomocą klawiatury. W pasku zachęty pojawi się graficzny znak - kursor tzw. litera w negatywie L. W taki sposób ZX Spectrum informuje nas o aktualnym trybie klawiatury. K - tryb keyword a L - letters. 

 

W celu uzyskania dużej litery będąc w trybie letters wciskamy razem z literą przycisk CAPS SHIFT (CS). 

 

Tryb pisania dużymi literami tzw. CAPS LOCK  uzyskujemy wciskając CAPS SHIFT (CS) + 2. Od tej pory kursor przyjmie symbol C co znaczy capital letters. Wyłączenie tryby następuje przez ponowne wciśnięcie CS+2. 

 

Warto pamiętać, że CAPS SHIFT przytrzymany z cyframi 1-0 uruchamia funkcję opisaną białymi literami nad klawiszem cyfrowym. Z cyframi 5,6,7,8 obsługujemy strzałki kierunkowe i przemieszanie się podanym kierunku. CS + 0 otrzymujemy DELETE umożliwiający wykasowanie błędnie napisanej instrukcji.

 

Jedno co jest pewne. W nowym wierszu zawsze pierwszym i jedynym trybem jest tryb keyword. Dlatego wciskając litery z klawiatury tryb ten wpisze polecenie BASIC, ewentualnie wiersz w trybie keyword może zaczynać się od tzw. numeru linii poleceń z zakresu 1 do 9999. Po wpisaniu numeru automatycznie nadal będzie dostępny tryb keyword. Tryb keyword można przełączyć ewentualnie w tryb extended.

 

Na początek warto również poznać przycisk SYMBOL SHIFT, który w trybach K L C umożliwia uzyskanie czerwonego znaku z wnętrza przycisku np. SS + P to " 

Warto opanować wszystkie symbole potrzebne w codziennej pracy, a są one po wciśnięciu SYMBOL SHIFT (SS) dostępne na kolor czerwony z poszczególnymi literami i cyframi. Kilka symboli trzeba uzyskać z dodatkowym trybem extended i wciśniętym SS.

Enter - służy do zatwierdzenia, ale także po uruchomieniu komputera gdy wyświetlane jest napis firmowy wciskając ENTER wejdziemy w tryb K z działającym interpreterem BASIC. 

Włączenie i wyłączenie trybu graficznego G: CAPS SHIFT + 9 - GRAPHICS

Tryb edycyjny programy BASIC: CAPS SHIFT + 1 - EDIT

Tryb E extended - z tryby L możemy przejść do trybu rozszerzonego wciskając CAPS SHIFT i SYMBOL SHIFT (CS+SS). Tryb ten pozwala uzyskać to co jest na zielono nad przyciskiem. Gry przytrzymamy w tym trybie dodatkowo SYMBOL SHIFT uzyskamy to co zostało opisane kolorem czerwonym pod przyciskiem.

 

UWAGA! Tryby K i E zmieniają się automatycznie po użyciu polecenia na L

Tryby:

K - wprowadza na ekran słowa kluczowe języka Basic oraz cyfry

L - wprowadza się wszystkie małe litery oraz cyfry

C - wprowadza się wszystkie duże litery i cyfry

K,L,C - z naciśniętym Symbol Shift (SS)wprowadza się znaki opisane kolorem czerwonym na klawiszach

E - polecenia i funkcje języka Basic opisane nad klawiszem kolorem zielonym

E - z wciśniętym klawiszem SS - znaki i instrukcje, opisane pod klawiszem kolorem czerwonym

G - wprowadza się znaki graficzne z cyfr 1-8 

oraz CS + 1-9 polecenia opisane kolorem białym nad górnym rządem klawiszy

BREAK SPACE - przerywanie funkcjonowania programu, bądź do robienia spacji w tekście.

Jeśli wpisując polecenie lub ciąg kody BASIC popełnimy błąd, w monecie wciśnięcia przycisku ENTER interpreter BASIC zgłosi błąd miganiem znaku zapytania ?. 

 

 

Kuryłowicz K., Madej D., Marasek K., Przewodnik po ZX Spectrum, Warszawa 1986.

 

Grafiki: 

• https://eduinf.waw.pl/inf/retro/007_zx_spect_intr/images/0002_01.gif 
• https://retromash.com/2018/04/27/rick-dickinson-zx-spectrum-designer-a-tribute/
• https://www.zxspectrum.pl/tworcy-zx-spectrum/